بودجه ريزي عملياتي از تئوري تا عمل

فهرست مطالب
1- مقدمه
2- ضرورت بودجه ريزي در سازمان ها
3- سير تکوين بودجه
- بودجه به عنوان ابزار کنترل
- بودجه به عنوان ابزار مديريت مالي
- بودجه به عنوان ابزار برنامه ريزي
- بودجه به عنوان ابزار راهبردي
4- روش هاي بودجه ريزي
- بودجه متداول (سنتي)
- بودجه ريزي افزايشي
- بودجه ريزي برنامه اي
- بودجه ريزي بر مبناي صفر
- نظام طرح ريزي، برنامه ريزي و بودجه بندي
5- مشکلات نظام بودجه ريزي متداول در بخش بهداشت و درمان
6- تعاريف بودجه ريزي عملياتي
7- تفاوت بودجه ريزي عملياتي با بودجه ريزي سنتي و برنامه اي
- تفاوت بودجه ريزي عملياتي با بودجه ريزي سنتي يا متداول
- تفاوت بودجه ريزي عملياتي با بودجه ريزي برنامه اي
8- اهداف بودجه ريزي عملياتي
9- مزاياي بودجه ريزي عملياتي
10- عناصر کليدي بودجه ريزي عملياتي
11- روش هاي بودجه ريزي عملياتي
الف) تنظيم بودجه ريزي عملياتي طبق حسابداري قيمت تمام شده
- طبقه بندي عمليات
- انتخاب واحد اندازه گيري
- برآورد هزينه يک واحد کار
- پيش بيني حجم عمليات
- محاسبه هزينه عمليات

ب) تنظيم بودجه ريزي عملياتي طبق روش اندازه گيري کار يا کارسنجي
- انتخاب حوزه کار
- انتخاب واحد کار
- تهيه گزارش آماري
- انتخاب هنجار
- پيش بيني تعداد کارکنان و برآورد هزينه هاي پرسنلي
ج) روش هزينه يابي بر مبناي فعاليت (ABC )
- مکانيسم عملکرد سيستم ABC
- مراحل طراحي و پياده سازي سيستم ABC در محل مورد مطالعه
گام اول: تشکيل تيم طراحي
گام دوم: تعريف مراکز فعاليت
گام سوم: تفکيک مراکز فعاليت بر حسب عمليات
گام چهارم: تعين خروجي و برون داد هر مرکز فعاليت
گام پنجم: عمليات هزينه يابي بر اساس هر مرکز فعاليت
گام ششم: نسبت دادن هزينه هاي هر مرکز فعاليت به مراکز هزينه نهايي
گام هفتم: محاسبه بهاي تمام شده بر حسب هر خروجي
12- آشنايي با نرم افزار سيستم بهاي تمام شده بر اساس روش ABC
13- نکاتی که بايد برای اجراي بودجه ريزی عملياتي در بيمارستان های پايلوت در نظر گرفت
14- دستورالعمل تهيه و تکميل جداول و فرم هاي بودجه ريزي عملياتي
15- منابع و مواخذ


مقدمه:
بودجه شاهرگ حياتي دولت است ، زيرا دولت تمام فعاليتهاي مالي خود ، اعم از كسب درآمد و پرداخت هزينه ها براي اجراي برنامه هاي متعدد و متنوع خود را در چارچوب قانون بودجه انجام ميدهد بنابراين بودجه آيينه تمام نماي همه برنامه ها و فعاليت هاي دولت بوده و نقش بسيار مهم وحياتي در توسعه اقتصادي ملي ايفا مي نمايد.
با توسعه وظايف دولت وافزايش سريع هزينه هاي دولتي وپيوند آن با وضعيت عمومي اقتصاد كشور، كنترل مخارج اهميت خود را از دست داد و نياز به بهبود در سيستم هاي برنامه ريزي، كنترل و مديريت منابع بخش عمومي مطرح گرديد تا تصميم گيرندگان را قادر سازد ديد وسيع تري پيدا كرده و اطلاعات وسيعي در مورد نتايج عملكردها و هزينه هاي اجراي فعاليت ها داشته باشد. اين امر موجب توجه دولت ها به اقتصادي بودن ، كارايي و اثربخشي منابع دولت به عبارتي مديريت مالي دولت شد .مواجهه با اين شرايط نه تنها نياز به بهبود روش ها و رويه هاي بودجه بندي موجود براي افزايش هماهنگي سيستم را مطرح ساخت ، بلكه بعد جديدي براي تصميم گيري در مديريت ومديريت مالي دولتي افزود يعني سيستم بودجه ريزي عملياتي و برنامه اي را براي بازنگري و ارزيابي مديريت فعاليت هاي دولتي مطرح ساخت . ويژگي و وجه تمايز اين سيستم از سيستم بودجه متداول ، تاكيد روي اهداف، نتايج و منابع حاصل از هريك از اقلام هزينه ها و يافتن پاسخ به اين سوال بود كه درآمد ها به چه منظور خرج ميشود(United Nations 1982)
از ضرورت هاي اصلاح ساختار اقتصادي بخش بهداشت و درمان ، اصلاح روش هاي بودجه ريزي و توزيع منابع آن مي باشد . از آنجائيكه اختصاص هدفمند اعتبار به فعاليتهاي هرسازمان مي تواند ضمن شفاف سازي نحوه توزيع منابع، امكان پايش عملياتي و انتظار براي دسترسي به نتايج هزينه ها را فراهم سازد، استفاده از روش بودجه بندي عملياتي گام موثري در افزايش كارآيي و اثر بخشي اعتبارات خواهد بود. با توجه به حركت رو به رشداصلاحات در ارائه خدمات بخش دولتي و از جمله بخش بهداشت و درمان ، اصلاح روند بودجه ريزي با تكيه بر هماهنگي هاي فرابخشي ودرون بخشي از جمله اهداف دفتر برنامه ريزي منابع مالي وبودجه به شمار ميرود و اين امر تنها در سايه تعامل و ايجاد زبان مشترك برنامه ريزي و بودجه بندي در فرآيند تدوين بودجه ميسر خواهد گرديد . دراين مجال برآنيم كه به ضرورت ها ومفاهيم مرتبط با بودجه عملياتي پرداخته ، بستر همفكري وهمكاري واحدهاي زيرمجموعه بخش بهداشت ودرمان را در دستيابي به يك روش مناسب توزيع اعتبار فراهم نماييم.
ضرورت بودجه ريزی در سازمان ها
بودجه بندي را « فرآيند تخصيص منابع محدود به نيازهاي نامحدود » مي دانند. مجموع كوشش هائي كه صرف تدوين بودجه و تخصيص منابع مي شود به منظور « حداكثر استفاده» از منابعي است كه معمولاً در حد كفايت نمي نمايند و به اصطلاح اقتصادي « كيمياب» هستند. بنابراين در راه رسيدن به « اهداف مطلوب» ضرورت دارد به نحوي از هر يك از منابع محدود استفاده گرد كه در تبديل كل منابع به پول بتوان گفت با حداقل هزينه، حداكثر استفاده به عمل آمده است (آيت الهي ، 1374 ص. 111).
بودجه هدفها و راهبردها را به صورت عبارتهاي مالي در آورده و راه اجري برنامه و كنترل پيشرفت آنها را مي نمايد. سازمانها به سه دليل عمده به بودجه بندي نيازمندند : (رضائي نژاد،1375ص.239 ).
- نشان دادن مفهوم مالي برنامه ها ؛
- شناساندن منابع مورد نياز اجراي برنامه ها؛
- بدست آوردن معيارهاي سنجش، نظارت و كنترل نتيجه ها در مقايسه با برنامه ها
سير تكوين بودجه
مفهوم بودجه همگام با تكامل دولت ها و پيچيده تر شدن وظايف دولت، تغيير وتكامل يافته است . اين تكامل را مي توان به چهار مرحله متمايز تقسيم كرد. در مرحله اول كه تقريباً از 1920 تا 1935مي باشد ، تاكيد عمده روي ايجاد يك سيستم با كفايت براي كنترل هزينه ها بود و حسابداري هزينه ها و پيوند بين حسابداري وبودجه مطرح بود. مرحله دوم كه در توسعه بودجه عملياتي خود را نشان مي دهد، استفاده از بودجه به عنوان ابزار مديريت مالي بود و خود را در اصلاح ساختار مناسب ،بهبود مديريت و برنامه هاي اندازه گيري كار ظاهر ساخت و بر بودجه اي تاكيد داشت كه كار وفعاليتهاي سازمان را اندازه بگيرد.
مرحله سوم با پيوند دادن بودجه وبرنامه به عنوان معياري براي تجزيه وتحليل رفاه اقتصادي آغاز شد و روي پيشرفتهايي كه در تكنولوژيهاي تصميم گيري و اطلاعاتي رخ داده بود تمركز داشت.
مرحله چهارم بواسطه پيچيدگي محيط سازمانها بوجود آمده وباعث استفاده از بودجه بر مبناي صفر به عنوان ابزاري برنامه ريزي راهبردي (استراتژيك) گرديده است(فرج وند،1380،ص.201).